استاد حسین لرزاده به سال ۱۲۸۵ قمری در تهران متولد شد.در سن هفت تا هشت سالگی بود که حدود شش ماه به مکتبخانه«میرزا حسن»در نزدیکی چهارراه حاج رضا خیابان بلورسازی رفت و سپس او را به مدرسه ای در کوچه پشت گذر مهدیخان فرستادند.سالهای آخر دبستان برای استاد مفهومی نداشت،چرا که درسالهای قبل،هندسه و حساب و رسم فنی و نقاشی را در کلاسهای بالاتر و سطحی عالی تر طی کرده بود.

پس از دوران ابتدایی،چند سالی به دبیرستان سلطانی واقع در پل امیربهادر فرستاده شد.از آنجا که این مدرسه،رشته فنی مورد علاقه اش را نداشت،مدرسه را ترک و به شعبه مجسمه سازی مدرسه «کمال الملک» فرستاده شد.پس از یکسال و نیم که قالبگیری و قالبسازی آموخت،به دلیل شبهه حرمت این شغل،او را نزد مرحوم «سیدمحمد تقی نقاش باشی» که کار تابلوسازی می کرد،فرستادند.استاد خود می گوید:«مایل به ادامه تحصیل در مدرسه کمال الملک بودم،اما به هر صورت به دفتر کار نقاش باشی در خیابان ناصریه روانه شدم» اما از طرف دیگر،پدرش او را به کارهای فنی و رشته های معماری نیز وا می داشت و در جلسات شبانه که معماران برای آموختن رموز معماری در خانه ایشان جمع بودند،لرزاده را نیز در کار آنها شرکت میداد.استاد جوان نیز با استعداد و قریحه خود،نمونه ها را با گچ و مقوا اسکلت (اصطلاحی که قبلا به آن ماکت سازی می گفتند) میکرد و به طور عملی معماری را فرا می گرفت.
پس از مرگ پدر،به دعوت استاد «جعفرخان کاشانی» که مشغول ساختن عمارت سنگی تپه علیخان در سعدآباد بود به آنجا رفت و مشغول به کار نقاشی در یکی از اتاق های این عمارت شد.نخستین کار مستقل استاد را میتوان سر در بانک شاهی(بانک تجارت فعلی)واقع در میدان توپخانه تهران دانست.

استاد لرزاده در طول عمر هنری نزدیک به یک قرن خود،مساجد متعددی را طراحی و اجرا کرده (بنا به گفته شاگردانش ۸۴۲ مسجد) که در رأس آن مسجداعظم قم به دعوت مستقیم آیت الله بروجردی از وی است.همچنین بنابه مأموریتی که آیت الله بروجردی به وی محول کرد،مأمور تعمیر و پاره ای تغییرات در حرم مطهر حضرت سیدالشهدا در کربلا شد که طی حکمی از طرف آیت الله شهرستانی تولیت وقت آن حرم مطهر در عراق به عنوان افتخارآمیز«معمار آستانه مقدسه حضرت اباعبدالله الحسین(ع)» نایل گردید.
استاد حسین لرزاده تعداد زیادی مسجد(تعداد آنها به طور دقیق مشخص نیست)را طرح و بعضا اجرا و یا نظارت کرده است.همچنین برخی از احکام،جوایز و نشانهای دریافتی توسط استاد لرزاده شامل مدال فردوسی به خاطرطراحی وساخت ساختمان مقبره حکیم توس،مدال و نشان علمی به دلیل لیاقت حسین لرزاده(معمار)،دریافت درجه کارشناس آستانه مقدس حسینی (کربلا)به خاطر تعمیر آستانه مقدسه اباعبدالله الحسین مخصوصا تجدید بنای ایوان بزرگ و...
همچنین استاد صاحب تألیفاتی نیز هستند،از جمله: «احیای هنرهای از یاد رفته» در دو جلد که شامل آموزش اصول اربعه معماری سنتی با روشی بسیار سهل و ممتنع است،«نغمه لرزاده» شامل اشعار،«خاطرات»،«صدامیه» مجموعه اشعار استاد در زمان جنگ و انقلاب تعدادی تابلو و لوح از گره های بنایی بدیع و یگانه و همینطور مقرنس و رسمی و سرقلم های گوناگون طراحی و رنگ آمیزی کرده است که به صورت تابلو، زینت بخش اتاق و منزل اوست.

مروری مختصر بر شیوه های کار استاد:

به گفته شاگردان استادلرزاده،چنانچه کارهای معماری وی را در یک منظر کلی بررسی کنیم، بزرگترین ویژگی شان سهل و ممتنع بودن آنهاست.هیچیک از آثار استاد؛شگفتی آفرین نیست و هیچ انگشتی از مشاهده آثار ایشان به دندان گزیده نمی شود،بلکه به آرامی آنچنان با جان آدمی عجین است و به دل می نشیند که اصلا دیده نمی شود؛اما با مخاطبان،بده بستان دارد. در واقع این بزرگترین و معمول ترین شیوه کار اوست که آثارش با انسان صمیمی است و نگاهی از بالا،تحقیرآمیز و از سر لطف به آدمی نمی کند؛آنگونه که این روزها و در این ایام به غایت شیوع یافته است.آثار استاد لرزاده با مخاطب خودمانی است،بی آن که در این رهگذر باجی به مخاطب دهد و عوام فریبی کند.

این ویژگی،تنها با ارتباط با کلیت آثارش و توجه و تحلیل رخ می نمایاند وگرنه،آنقدر صمیمیت در آنها وجود دارد که اصلا دیده نشود.استاد تقریبا بر همه عوامل معماری ایران مسلط است.در مقاله اعجاز و ایجاز رنگ در معماری مسجد ایرانی که توسط مهناز رئیس زاده شاگردش به دومین کنگره مساجد در کاشان ارائه شد،مقایسه و تحلیلی بر دو کار استاد می باشد:نخست، مسجد گیتی(سجاد) واقع در خیابان جمهوری نبش فخررازی و شبستان مسجد سپهسالار واقع در میدان بهارستان انجام گرفته که با دقت بر روی کارهای وی،راه گشاست.

شبستان زمستانی مسجد سپهسالار تهران اثر حسین لرزاده(۱۳۴۲شمسی)

استاد در مسجد گیتی از رنگ بر روی نقوش گره استفاده ای به کمال کرده و آن قدر به ظرایف و دقایق نقوش و رنگ آمیزی آن و نیز نورپردازی و ارتباط آنها در حجم و جهت دادن نقوش به سمت قبله پرداخته است که شاید بتوان ادعا کرد کار را در این مسجد کوچک به کمال رسانده و از عناصر کلیشه ای در این باب همچون مناره و گلدسته و حتی گنبد پرهیز کرده است.در حالی که این پرهیز هیچگاه به چشم نمی آید و چنین ویژگی ای در استاد منحصر بفرد است.
حال آن که در شبستان سپهسالار که با فاصله چند ساله نسبت به مسجد سجاد ساخته شده،اصولا مقوله رنگ نقشی ندارد.استاد این بار سایه روشن و ترام را با همان ویژگی ها و در خدمت حجم و پرسپکتیو و نیز در جهت قبله سامان می دهد.

کاسه سازی یا «شمسه زیاد» در آثار لرزاده
کاسه سازی یا شمسه زیاد قبل از استاد لرزاده بسیار کار شده و به هیچ وجه ابداع او نیست، کمااینکه هفت کاسه ورودی شرقی مجموعه سپهسالار کار مرحوم استاد جعفرخان کاشانی هنوز از نفایس هنر معماری است اما این هنر به وسیله استاد لرزاده به اوج رسید، تا آنجا که میتوان کاسه سازی یا شمسه زیاد را امضای استاد لرزاده بر آثارشان دانست.در مساجد امام حسین(ع)،انبار گندم،مساجد تخریب شده سنگی،سلمان،عمار،فخریه،سجاد وسپهسالار همه جا، این یادگار ارزنده استاد،هنوز پابرجا هستند.حتی استاد برروی پخی باریکی که در پیش ورودی گنبدخانه سپهسالار است، یک نه کاسه مادر و بچه ظریف طراحی و اجرا کرده تا این هنر را به کمال رسانده باشد.

کاسه سازی اثر حسین لرزاده

آثار یادبودی لرزاده

ویژگی دیگر در کار استاد لرزاده، اگر بی سابقه نباشد،کم سابقه است.به عنوان مثال سردر دارالفنون که طرح و عمل وی است،آن چنان با ساختمان اصلی پیوند زده شده که اصلا تصور دارالفنون بدون این سردر،بعید می نماید.یا سر در بانک شاهی میدان توپخانه که یک چهار کاسه را در درون خود جای داده و به عنوان ورودی حتی در مقایسه با آنچه که امروزه در چنین مواقعی به کار می برند،نقشی بی بدیل و در عین حال غیرمتظاهرانه و ناگسستنی با خود بنای اصلی دارد.
از بزرگترین و شاخص ترین بنای یادبودی که استاد هم در طراحی و هم در ساخت آن نقش نخست را ایفا کرده،میتوان به مقبره فردوسی اشاره کرد.این مقبره نخست توسط مرحوم آندره گدار پایه ریزی شده و تا پله دوم نیز اجرا گردیده بود؛ اما طرحی که برایش در نظر گرفته شده بود، هرمی چون اهرام مصر بوده است.این طرح مورد قبول ذکاءالملک فروغی رئیس انجمن آثار ملی، قرار نمی گیرد و قرار می شود که معماری ایرانی با طرحی باستانی آن را تکمیل کند. به این ترتیب طرح آندره گدار به کشورش بازگردانده می شود.استاد لرزاده مأمور طراحی و ساخت مقبره حکیم فردوسی می شود و طی دو سال طرح را اجرا و به اتمام می رساند. از آنجا که فردوسی شاعری شیعه مذهب است،استاد در سردابه مقبره یک چهار کاسه به نشانه ارکان اربعه شیعه برروی سنگ بنا میکند و سپس از طریق سوسن ها، کناری به حجرات دیگر زیربنای یادبود مرتبط می سازد.

استادان و همکاران لرزاده

ازجمله استاد کارانی که ازنظر اجرایی با استاد همکاری داشته اند،میتوان به مرحوم حاج محمد معمار کاشانی و حاج محمد شعر باف،حاج حسن خواتین شیرازی و حاج حسین شکل آبادی اشاره کرد.در مسجد سپهسالار هنرمندان دیگری نیز بوده اند که نام آنها در لوحه جنب محراب گچ بری شده،آمده است.به عنوان مثال،کاشیکاری سردر جلوخان،کار اسدالله عموحسین و معرق کار حسین برهانی است.قسمت زنانه مسجدلرزاده و سر در،با کمک حاج حسن انگشت باف به انجام رسیده است.
درمقبره فردوسی نیزباهنرمندانی چون مرحوم عمادالکتاب،عباس وغلامعلی دهشیری و حسین حجار باشی همکاری داشته است.ازهمکاران استاد لرزاده در گنبد کاخ مرمر میتوان از احمدخاک نگار مقدم و طاهرزاده بهزاد نام برد.
استاد لرزاده در مجلس ترحیم مرحوم استاد محمدکاشی گفته است:

آثار حسین لرزاده هرکدام به جهتی از دیگر کارهای وی شاخص و متمایزند.اما خود میگوید:«در هیچ بنایی همچون کاخ مرمر همه استادان جمع نبوده اند».در واقع این کاخ،جامع کلیه هنرمندان زمان خود بوده است.